कृतज्ञता

माननीय मुगीरा (रजि.) यांचे कथन आहे.

पैगंबर मुहम्मद (स.) रात्री अतिजास्त काळ नमाजमध्ये उभे राहिले. ज्यामुळे त्यांचे पाय सुजले होते. पैगंबरांना यावर विचारण्यात आले, ‘‘तुमच्या तर मागील पुढील सर्व उणिवांना अल्लाहने माफ केलेले आहे तेव्हा तुम्ही नमाज अदा करताना इतका त्रास का घेता?’’

यावर पैगंबर म्हणाले, ‘‘काय मी एक कृतज्ञ दास बनू नको?’’ (हदीस : बुखारी, मुस्लिम, इब्ने माजा)

स्पष्टीकरण

पैगंबर मुहम्मद (स.) दीर्घकाळ नमाजमध्ये उभे राहिले, ज्यामुळे त्यांचे पाय सुजले होते. ते उपासनेत असाधारण कष्ट घेत होते. त्यांना विचारण्यात आले, ‘‘इतके कष्ट का उचलता? जे अतिकष्ट तुम्ही उचलता त्याची तर आवश्यकताच नाही.’’ पैगंबरांच्या मागील-पुढील सर्व उणिवांना माफ करण्यात आलेले आहे. ‘कुरआनच्या सूरह अल फतह, आयत नं. २’नुसार सांगितले गेले आहे.

या प्रश्नाचे जे उत्तर पैगंबरांनी दिले त्याचा अर्थ असा होतो की जेव्हा अल्लाहने इतके असीम उपकार त्यांच्यावर केले तेव्हा त्यांचे कर्तव्य ठरते की पैगंबरांनी अल्लाहचे कृतज्ञ दास बनावे आणि अधिकाधिक ईशप्रसन्नतेचे इच्छुक व्हावे. या हदीसद्वारा माहीत होते की अल्लाहप्रति कृतज्ञ बनण्यासाठी आवश्यक आहे की दासाने ईश्वराचे अधिकाधिक सान्निध्य प्राप्त करावे आणि अल्लाहशी अधिकाधिक संबंध व्यक्त करावेत. यासाठी सर्वोत्तम साधन नमाज आहे आणि सजदा करणे (नतमस्तक होणे) तर विशेषरूपाने ईशसान्निध्यप्राप्तीचे साधन आहे, नव्हे तर सान्निध्यस्थितीचे दुसरे नाव आहे.